ਬਾਗੀਆਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 3 ਲੱਖ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ 60 ਲੱਖ ਲੋਕ ਬੇਘਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸੀਰੀਆ ਵਿਚ 14 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਇਹ Civil War (ਗ੍ਰਹਿਯੁੱਧ) ਅਜੇ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਆਖ਼ਰ ਇਹ ਜੰਗ ਕਿਉਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਅਜੇ ਤੱਕ ਖ਼ਤਮ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਇਹ ਮੁੜ ਕਿਉਂ ਭੜਕ ਗਈ ਹੈ? ਆਓ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਸਮਝੀਏ।

2011 ਤੋਂ Civil War ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ
2011 ਵਿੱਚ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਸ਼ਰ ਅਲ-ਅਸਦ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ ਸਨ, ਪਰ ਉਸ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਕੁਚਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਰੋਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆਈ ਫੌਜ ਦੇ ਕੁਝ ਬਾਗੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਇੱਕ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਵੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਟੀਚਾ ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕੀ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਯੂਏਈ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।

ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਮਰਥਕ: ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਰੂਸ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਰਾਨ ਦੇ ਰੈਵੋਲਿਊਸ਼ਨਰੀ ਗਾਰਡਜ਼ ਅਤੇ ਲੇਬਨਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਨੇ ਬਾਗੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਿਚ ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰੂਸੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਸਲਾਮਿਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਅਲਕਾਇਦਾ ਨੇ ਵੀ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲਈ ਪਰ ਸਾਰੇ ਬਾਗੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। 2014 ਤੱਕ, ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਆਈਐਸਆਈਐਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਡਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਸੀਰੀਆ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਠਜੋੜ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਟਕਰਾਏ ਬਿਨਾਂ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਬਣੇ ਕੁਰਦ ਲੜਾਕਿਆਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਸੀਰੀਅਨ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਫੋਰਸਿਜ਼ (ਐਸਡੀਏ) ਨੇ ਆਈਐਸਆਈਐਸ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।

ਚਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈ ਸੀ ਜੰਗਬੰਦੀ
ਸਾਲ 2020 ਵਿੱਚ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਇੱਕ ਜੰਗਬੰਦੀ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਲਿਆਰਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰੀ, ਪਰ ਸੀਰੀਆ ਦੀ ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕੇ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਅਚਾਨਕ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲ ਗਈ। ਇਸ ਵਾਰ ਸਥਿਤੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਬਾਗੀਆਂ ਨੇ ਅਲੇਪੋ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮਿਲਟਰੀ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਕਮਾਂਡ ਦੇ ਨਵੇਂ ਗਠਜੋੜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਲੇਪੋ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ, ਬਾਗੀਆਂ ਨੇ ਅਲੇਪੋ ਤੋਂ 150 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਹਾਮਾ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਵਿਦਰੋਹੀ ਹੁਣ ਸੀਰੀਆਈ ਫੌਜ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਹੋਮੋਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਲ ਧੱਕਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸੀਰੀਆ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਇਆ
ਬਾਗੀ ਸੀਰੀਆ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਰੂਸ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਯੂਕਰੇਨ ਨਾਲ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਉਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਹੁਣ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਬਾਗੀ ਇਸ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਲੇਪੋ ਅਤੇ ਹਾਮਾ ਨੂੰ ਗੁਆਉਣਾ ਸੀਰੀਆਈ ਫੌਜ ਲਈ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਹੈ।ਨਵੇਂ ਗਠਜੋੜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹਯਾਤ ਤਹਿਰੀਰ ਅਲ ਸ਼ਾਮ (ਐਚਟੀਐਸ) ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਅਲ ਕਾਇਦਾ ਨਾਲ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਦਲਿਬ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਹੇ ਬਾਗੀ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਕੁਝ ਬਾਗੀ ਵੀ SDF ਵਿਰੁੱਧ ਲੜੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਾਮਲਾ ਕੁਝ ਪੇਚੀਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤੁਰਕੀ ਸਮਰਥਿਤ ਫ੍ਰੀ ਸੀਰੀਅਨ ਆਰਮੀ ਦਾ ਅਲੇਪੋ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਤੇ ਬਸ਼ਰ ਅਲ-ਅਸਦ ਨੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ SDF ਦੁਆਰਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੀਰੀਆ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਲੇਪੋ ਅਤੇ ਇਦਲਿਬ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਫਿਲਹਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।